به آرامی آغاز به مردن می‌کنی، اگر ...

اگر سفر نکنی. این بخش آخرش را منصور ضابطیان-نویسنده‌ی کتاب- برایم نوشت.با همان حس‌و حال جالب همیشگی‌اش در رادیوهفت یا نقره.راستش برایم جالب بود که چرا این کتاب خوب را کسی نمی‌خرد و منصورضابطیان را هم کسی نمی‌شناسد (خلوت بودن غرفه را می‌گویم). در حالی که غرفه‌های دیگر هر نویسنده‌ای می‌آمد -از نویسندگان رمان های آبگوشتی و شعرهای آبکی بگیر تا همین رضاامیرخانی خودمان- خیلی شلوغ می‌شد.

قبلا درباره‌ی «مارک و پلو» نوشته بودم. سفرنامه‌ی اول منصور ضابطیان. این «مارک دو پلو» جلد دوم همان کتاب است، یادداشت‌ها و عکس‌هایی از سفرهایی به کنیا ، یونان، برزیل، آلمان، بلژیک و چندجای دیگر. کتاب پر است از نکته‌های جالب ، مقایسه کشورها با هم‌دیگر و با ایران و عکس‌های خوب. همان‌طور که خودش هم گفت این جلد دوم پخته تر است.اذیت نمی‌کند و توی ذوق نمی‌زند. هرچند به هر‌حال حجم‌اش زیاد نیست  ولی ساده‌خوان است و لذت‌بخش. می‌توان در مترو ،اتوبوس و قطار هم خواندش (بخش زیادی‌اش را در همین آخری خواندم). یک حس خوبی در کتاب است و باعث می‌شود ترغیب شوید به سفر.این شاید یکی از بهترین چیزهایی  باشد که از‌این کتاب یاد بگیرید. یا تفاوت بین  کشورهای مختلف و شباهت های آن‌ها به ایران : مخصوصا کنیا و برزیل. کشور هایی که احتمالا هیچ دیدی از آن‌ها نداریم. به این نتیجه رسیده‌ام که بیشتر چیزهایی که از بقیه جاهای دنیا می‌دانیم هم اکثرا نامربوط و غلط است. فکر می‌کنم چون سفرنامه نمی‌خوانیم و سفر نمی‌کنیم.

به خودم قول داده‌ام کتاب‌هایی که از نمایشگاه خریده‌ام را حتما درباره‌شان یادداشت بنویسم. هرچند فعلا «سوربز» و «فضیلت‌های ناچیز» از دستم در رفته‌اند. این اولین یادداشت است. «مارک دو پلو» را هم توصیه می‌کنم بخوانید چون هرکسی می‌تواند آن را بخواند و یاد بگیرد. البته خیلی هم انتظار زیادی نداشته باشید، فقط کتاب خوبی است.

از اروپا تا آمریکا با گذری از افغانستان

دو کتاب جدیدی که جدیدا خوندم «هاروارد مک دونالد» از سید مجید حسینی و « سفر با حاج سیاح» از احسان نوروزی است. اولی سفرنامه آمریکا و دومی سفرنامه اروپاست.به این دوتا «جانستان کابلستان» رضا امیرخانی را هم  اضافه کنید که درباره ی سفر کوتاهش به افغانستان است. هدفم بیشتر مقایسه دوتای اولی است و گریزی هم بر جانستان خواهم زد.

آشنایی من با هاروارد مک دونالد از طریق یکی از رفقا بود و کتابی که آورده بود مدرسه.در همان اول عکس های کتاب جذبم کرد تا بخوانمش. این کتاب 43 فریم و در واقع 43 نوشته ی وبلاگی از سفر نویسنده به آمریکاست ،همراه با عکس هایی که در آخر هر فریم کار شده و نویسنده آن ها را گرفته است. حجمش هم حدود 250 صفحه است ولی نوشته هایش زیاد نیست و سریع خوانده می شود. «سفر با حاج سیاح» از احسان نوروزی نوشته هایی از سفری دو ماهه به 10 شهر مهم اروپاست.سعی کرده تا جای ممکن سفرش به سفر حاج سیاح-اولین جهانگرد مدرن ایران- نردیک باشد.کتاب عکسی ندارد و حجمش هم حدود 160 صفحه است با شمارگان اندک هزار و صد نسخه.

«جانستان کابلستان» هم که شرح سفر پنج روزه ی رضا امیرخانی به افغانستان است در دویست و نود صفحه.

تا همین جا هم می توان مقایسه هایی از وضعیت کلی کتاب ها داشت.اما درون کتاب ها چیست. اول هاروارد مک دونالد را خواندم.در فریم های وسطی دیگر خسته شدم.نویسنده حرف جدیدی نزده بود و همان چیزهایی بود که می دانستم.از طرفی بسیاری از عکس های کتاب هم چیزخاصی دربر نداشت و عکس های کلاسیکی بود که می شود در همه جا آن ها را پیدا کرد.البته در این میان چند فریم درخشان هم بود:مثلا فریم  کانادا یا فریم کوشا و نیما و فریم فروشگاه کاسکو.در مقابل «سفر با حاج سیاح» است که نثر جذاب کتاب تا آخر کتاب تو را همراهی می کند.چیز های غیرضروری زیاد ذکر شده - که البته بعضی مواقع گریزی از آن نیست - ولی نکته های نابی در کتاب هست که ارزش آن را مضاعف می کند و این نکته ها حاصل اطلاعات زیاد و تیزبینی نویسنده است.فصل بندی کتاب همان فصل بندی متداول مبتنی بر شهر هاست(هر فصل به نام یک شهر).نویسنده مدت نسبتا زیادی در سفر بوده و در این مدت تجربیات خوبی به دست آورده است ، هرچند باز هم کمی خام بودن و نپختگی در کتاب هست. نوشتن کتاب دیگر،جانستان، فقط بر اساس پنج روز سفر نوشته شده و برای همین گاهی کم عمق بودن اثر به چشم می آید.هر چند  اگر نویسنده ی دیگری جز امیرخانی قرار بود چنین چیزی بنویسد، بهتر از کار در نمی آمد.

اما نکاتی دیگر.طرح جلد «سفر با حاج سیاح» به نظر من خیلی بهتر و خلاقانه تر از دو کتاب دیگر است.از نظر ویرایشی هم سه کتاب تقریبا بی غلط هستند.نثر سفر با حاج سیاح نثر خودمانی و خوبی است که همه ی وقایع را پیش پایت می گذارد ،جانستان هم که همان نثر خاص امیرخانی است.و از این نظر هاروارد مک دونالد نثر رسمی تری دارد. اما چیزکی هم درباره ی اسم کتاب ها.مثل همیشه امیرخانی وسط خال زده است و یک اسم درخشان روی کتاب گذاشته است : «جانستان کابلستان».«هاروارد مک دونالد» ترکیبی از هاروارد-دانشگاه معروف آمریکا- و مک دونالد به عنوان نماد زندگی آمریکایی است که خود نویسنده هم به آن اشاره می کند.در کل ترکیب زیاد خوبی نیست ولی توی ذوق هم نمی زند.«سفر با حاج سیاح» هم اسمی مناسب ولی چندان دربردارنده ی محتوای اثر نیست و فقط به همراهی حاج سیاح در طول مسیر اشاره می کند.

دیگر سرتان را درد نیاورم! پیشنهاد جمع و جور من از این سه کتاب خواندن 4-5 فصل از «سفر با حاج سیاح» است، اگر کار های امیرخانی را دنبال می کنید هم که قطعا جانستان را خوانده اید.